Historia hiszpańskiej wojny domowej

Autor Kamila

Historia hiszpańskiej wojny domowej: Gdzie, kiedy, kto i dlaczego

Historia hiszpańskiej wojny domowej jest uważana za jedno z najbardziej traumatycznych i mrożących krew w żyłach wydarzeń w całej historii Hiszpanii. Wybuchła ona 17 lipca 1936 r. i trwała aż do roku 1939 ( czyli tego samego roku, w którym rozpoczęła się II wojna światowa). To wojskowe starcie toczyło się pomiędzy dwoma zwaśnionymi stronami politycznymi mianowicie pomiędzy stroną republikańską, która wówczas rządziła Hiszpanią, a stroną nacjonalistyczną dowodzoną przez generała Francisco Franco (określanego mianem Generalísimo de los Ejércitos, czyli naczelny wódz wojsk ). Ten wspomniany przedstawiciel polityczny, wraz z innym bardzo prominentnym, Emilio Mola, był odpowiedzialny za zorganizowanie powstania wojskowego w Hiszpanii, którego główną ideą było obalenie demokratycznie wybranej Republiki raz na zawsze. Franco wraz z Emilio Mola i swoimi zwolennikami nie zgadzali się z decyzjami i działaniami podejmowanymi przez władze republikańskie, co tylko sprzyjało zaognianiu się negatywnych stosunków między nimi. Ponadto ich wizje kraju, a także głoszone ideologie różniły się na tyle znacząco, że rodziły narastającą wrogość i konflikt w społeczeństwie.

Zdjęcie przedstawiające generała Franco:

Źródło: http://bitly.pl/bFCJP

Główne przyczyny hiszpańskiej wojny domowej

Warto zacząć od tego, że niestabilna sytuacja gospodarcza w czasach II Republiki stale się pogarszała i pogłębiała, co zmusiło władze do wdrożenia szeregu reform mających na celu poradzenie sobie z nadciągającym kryzysem i zatarcie różnic społecznych, które zaczęły się pojawiać. Przeprowadzono więc takie reformy jak: reforma rolna, reforma wojskowa, postulaty regionalne, a także religia, które zamiast załagodzić problemy społeczne, jeszcze bardziej pogorszyły sytuację kraju i stały się doskonałym pretekstem do zainicjowania przewrotu wojskowego ze strony nacjonalistów.

Przyjrzyjmy się zatem działaniom podjętym przez władze republikańskie po to, aby mieć pełny obraz tego, co tak naprawdę przyczyniło się do wybuchu wojny domowej i w jakim stopniu.

Pierwszym problemem, z którym wówczas społeczeństwo się borykało, była słaba dystrybucja ziem, która spowodowała powstanie w państwie latyfundiów, czyli ogromnych obszarów rolnych w południowej części Hiszpanii i minifundiów, mniejszych terenów usytuowanych na północy kraju. Posiadłości te należały w większości do arystokracji i burżuazji. Jednakże należy zauważyć, że wiele z tych pól ornych było całkowicie wyłączone z użytkowania, dlatego też rządy Republiki dążyły do tego, aby przekazać te niezagospodarowane kawałki ziemi rolnikom i w ten sposób poprawić znacząco funkcjonowanie sektora rolnego. Oczywiście rozwiązanie to nie przyniosło pozytywnych efektów ze względu na jego małą efektywność i powolność a jedynie zaostrzyło napięte relacje z wielkimi właścicielami ziemskimi.

Kolejną kwestią była reforma wojskowa, która polegała na unowocześnieniu wojsk hiszpańskich poprzez zwolnienie ogromnej liczby oficerów i wprowadzenie zmian w hierarchii militarnej. Niemniej jednak okazała się ona ogromną porażką ze strony Republiki i wzbudziła duże niezadowolenie wśród Hiszpanów, ponieważ musimy pamiętać, że wojsko w tamtym okresie było uważanie za najbardziej uprzywilejowaną klasę społeczną.

Innym ciekawym elementem wartym uwagi jest również religia chrześcijańska, która odgrywała fundamentalną rolę w życiu społecznym narodu. W momencie, kiedy Republika wygrała wybory i rozpoczęła swoje rządy, wtedy usilnie próbowała oddzielić państwo od kościoła i tym samym zminimalizować jego wpływy na podejmowanie decyzji w kraju. Ponadto warto również wspomnieć fakt, że rząd republikański uchwalił ustawę, która dała przyzwolenie na śluby cywilne, rozwody, a także wyeliminowała lekcje religii ze szkół, co doprowadziło do buntu i sprzeciwu dużej części społeczeństwa, głównie radykalnych katolików, którzy twierdzili, że ta norma podważała najwyższe zasady religii chrześcijańskiej i była ogromnym zniesławieniem wiary katolickiej.

Ostatnim punktem, który uważam, że należy dodać to kwestia regionalnych żądań. Zmiana ta zaproponowana i wdrożona przez rządy republikańskie polegała na przyznaniu praw samorządowym wspólnotom autonomicznym takim jak Galicja, Kraj Basków czy Katalonia. Był to również kolejny czynnik, który wywołał ostrą krytykę i wzniecił negatywne nastroje w państwie, ponieważ obawiano się tego, że te wspólnoty autonomiczne będą całkowicie próbowały się odłączyć od Hiszpanii i stworzyć własne małe państwa.

Oczywiście, można znaleźć wiele innych przyczyn, które doprowadziły do tak okrutnego zdarzenia, pozbawionego wszelkich zasad moralnych, jakim jest wojna domowa, ale te powyżej wspomniane są traktowane jako jedne z najważniejszych i najbardziej kontrowersyjnych.

Wojna słynie z tego, że w trakcie jej trwania ma miejsce mnóstwo różnych bitew, kontrofensyw czy starć, które później zapisują się na kartach historii i mówi się o nich w szkołach na zajęciach historii lub upamiętnia się je podczas świąt państwowych.

Jak i gdzie rozpoczął się konflikt?

Według dostępnych danych i źródeł historycznych wszystko zaczęło się od powstania wojskowego w Melilli, hiszpańskim mieście autonomicznym położonym w Afryce, które było dowodzone przez generała Francisco Franco. Jego głównym planem w tej operacji wojskowej było zdobycie Madrytu, jednakże formacja zbrojna określana mianem Międzynarodowych Brygad złożona z ochotników zagranicznych (reprezentujących ponad 54 kraje) stała po stronie republikanów, zaciekle broniąc stolicy i nie pozwoliła wojskom Franco zwyciężyć. Była to ogromna porażka nacjonalistów. Niemniej, frankiści nie dali za wygraną i zażarcie atakowali republikanów i wszystkich tych, którzy sprzeciwiali się im ideologiom politycznym.

Najważniejsze wydarzenia

Bitwa nad rzeką Ebro

Wydarzenie to jest zaklasyfikowane jako jedno z najdłuższych i najbardziej krwawych bitew odnotowanych w trakcie hiszpańskiej wojny domowej. Jak sama nazwa wskazuje, miała ona miejsce w dolinie rzeki Ebro (pomiędzy prowincją Tarragona a Saragossa w Katalonii). Głównym założeniem tych starć była obrona Katalonii i powstrzymanie ofensywy wojsk nacjonalistycznych w regionie Walencja. Mówi się, że walka ta miała kapitalne znaczenie, gdyż to ona zadecydowała o końcu konfliktu zbrojnego. Jeśli mowa o skutkach tego zdarzenia, należy uwzględnić przede wszystkim ogromne straty w ludziach i wyczerpanie się zasobów sił republikańskich. Mimo dużych strat, zwycięstwo odniosła strona republikańska.

Zdjęcie obrazujące to starcie:

Źródło: http://bitly.pl/gjQP4

Bombardowanie Guerniki w Kraju Basków

Bombardowania były dość powszechną praktyką i formą represji wśród nacjonalistów głównie po to, aby osłabić siły republikańskie i siać panikę w społeczeństwie. Jednym z takich najbardziej znanych i przerażających bombardowań z okresu wojennego było bombardowanie miasteczka baskijskiego Guernica, w wyniku którego szacuje się, że zniszczeniu uległo ponad 70% zabudowy miasta i zginęła ogromna populacja mieszkańców. Dodatkowo warto dodać, że spustoszenia te dokonały lotnicze siły wojskowe z Niemiec i Włoch, które wspierały działania Franco w trakcie trwania wojny domowej. Republika niestety mogła liczyć jedynie na pomoc ze strony Związku Radzieckiego, co ostatecznie miało wpływ na wynik wojny i zwycięstwo nacjonalistów. Dla Legionu niemieckiego Condor, bombardowanie Guerniki było doskonałym momentem, aby przetestować wówczas nowy sprzęt lotniczy i podszkolić pilotów, co pozwoliło im przygotować się lepiej do II wojny światowej.

Ciekawostka: Pablo Picasso, hiszpański malarz, postanowił uwiecznić brutalny atak na Guernikę przez wojska Franco i z tego powodu namalował obraz, który symbolizuje okrucieństwa dokonane w trakcie wojny.

Słynny obraz Pablo Picasso:

Źródło: http://bitly.pl/yP0j1

Oblężenie Madrytu

Na koniec, należy odnieść się do serii batalii, które miały miejsce w samym sercu Hiszpanii, czyli w Madrycie. Miasto to miało ogromnie znaczenie podczas wojny domowej, ponieważ było ono centrum politycznym, strategicznym jak i gospodarczym. Dlatego nie bez powodu frankiści byli zainteresowani przejęciem tej części miasta, stale kontrolowanej przez oddziały republikańskie. Ich głównym celem w osiągnięciu planu było ostrzeliwanie i bombardowanie ludności cywilnej. Starcia w Madrycie trwały długo, a wojska republiki były już bardzo osłabione i zdezorganizowane, co ostatecznie doprowadziło do ich klęski i zwycięstwa Franco. Należy dodać, że obrona Madrytu odegrała fundamentalną rolę w starciach w całej Hiszpanii, ponieważ była czynnikiem przełomowym wojny.

Represje w trakcie wojny domowej i reżimu Franco

Oprócz bombardowań i masowych ostrzeliwań wojska i ludności cywilnej innymi formami represji były również:

wprowadzenie cenzury
manipulowanie opinii publicznej
nieustanne kontrolowanie społeczeństwa
‘’sacas’’ czyli egzekucja więźniów politycznych
‘’bibliocausto’’, czyli praktyka palenia książek zaklasyfikowanych przez Franco jako niebezpieczne i przewrotne
zakaz posługiwania się regionalnymi językami (kataloński, baskijski czy galicyjski)

Skutki hiszpańskiej wojny domowej

Tak, jak każda inna wojna, konflikt ten przyniósł ogromne straty w ludziach jak i w zabudowie miast, a także przyczynił się do wielu różnych problemów takich jak: załamanie gospodarcze, wzrost nierówności społecznych, skrajne ubóstwo, masowa emigracja ludności hiszpańskiej do innych części Europy bądź Ameryki Południowej i konsekwencje ideologiczne związane z głoszeniem propagandy politycznej, znaczeniem roli kościoła czy kontrolą edukacji w Hiszpanii. Na podsumowanie, chcielibyśmy podzielić się z wami słynnym cytatem związanym z reżimem Franco:

’Pensar como Franco, sentir como Franco y hablar como Franco, que hablando en el idioma nacional, ha impuesto su victoria’. (Tłumaczenie: Myśleć jak Franco, czuć jak Franco i mówić jak Franco, który, mówiąc w języku narodowym, narzucił swoje zwycięstwo”.)

Cytat ten oznacza, że nie można było mówić w innym języku niż kastylijskim, którym posługiwał się wówczas dyktator Hiszpanii, Francisco Franco.

To wszystko w tym artykule. Z pewnością temat historii wojny domowej w Hiszpanii jest niezwykle złożony i obszerny. Tym samym, w tym artykule znajdziecie tylko wycinek tych przykrych wydarzeń, jednakże, jeśli interesuje was ten temat, zachęcamy do zapoznania się z poniższymi artykułami, które nieco bardziej przybliżą wam temat hiszpańskiej wojny domowej:

Źródła: