Yerba Mate – Wszystko co musisz wiedzieć

W dzisiejszym wpisie chcemy wam opowiedzieć na temat bardzo charakterystycznego elementu kultury krajów takich jak Argentyna, Paragwaj czy Urugwaj. czyli słynna Yerba Mate. Zapraszamy serdecznie do poznania historii jak i właściwości tego wyjątkowego zioła, które w Polsce do tej pory nie jest traktowane w taki sam sposób jak herbata czy kawa.

Historia Yerba mate:

Historia Yerba mate łączy się nierozerwalnie z pierwotnymi plemionami zamieszkującymi w szczególności południe kontynentu (czyli dzisiejsza południowa Brazylia, Argentyna, Urugwaj i Paragwaj). To właśnie mieszkańcy tych regionów odkryli, że żując lub przygotowując napar z jednej z roślin, przestają odczuwać zmęczenie i głód. Europejczycy poznali Ilex paraguariensis (nazwa łacińska) dopiero w XVII wieku, gdzie misjonarze jezuiccy, poprzez kontakty z ludnością rdzenną, dowiedzieli się o zaletach i właściwościach wielu roślin w tym właśnie ostrzewu paragwajskiego. Kolonizatorzy postanowili zrobić dobry biznes na uprawie, jezuici opracowali metody hodowli oraz eksportowali swoje plony do Europy, dzięki czemu finansowali swoją misję w Ameryce Południowej. Po zlikwidowaniu zakonu w XVIII wieku wiedza i popularność o tym ziole została pogrzebana, jednak dopiero w XIX wieku jej znaczenie odrodziło się na nowo, dzięki odkryciu efektywnej metody obróbki nasion (nasiona powinny być specjalnie przygotowane, ponieważ inaczej nie wyrosną, stąd był duży problem w XIX wieku z ponowną produkcją tej rośliny).  

W XIX wieku również wiedza o Ilex paraguariensis trafiła do naszego kraju, dzięki staraniom Teofila Rudzkiego. Była ona reklamowana jako „paraguajska zielona herbata zdrowia”, „pożywniejsza zdrowsza od herbaty chińskiej i kawy”. Niestety biznes ten został uśmiercony przez ówczesne władze rosyjskie, którym nie uśmiechało się by, herbata została wyparta przez tańszą alternatywę z Ameryki Południowej. 

XX wiek to okres gdzie Yerba Mate zostaje utożsamiana z Argentyną ze względu na wielkość produkcji (do jeszcze końca XIX wieku Argentyna musiała sprowadzać Yerba mate z Brazylii czy Paragwaju, by zaspokoić popyt wewnętrzny).

Uwaga! Ciekawostka: Brazylia była największym producentem Yerba Mate do XX wieku, jednak Brazylijczycy zdecydowali się na uprawę kawy ze względów finansowych (większy zysk z upraw kawowca niż z ostrokrzewu paragwajskiego).

Trzeba pamiętać, jednak, że historia Yerba Mate jest zdecydowanie dłuższa i ma wiele wątków, które może kiedyś omówimy w innych wpisach jak np. polski twórca Yerba Mate czy Yerba Mate w Chile. 

Po co pić yerba mate?

Dla osób, które kompletnie nie wiedzą po co pije się yerbę skoro jest kawa czy herbata to powiem krótko: Mate posiada głównie kofeinę oraz wiele minerałów co wpływa na organizm człowieka w taki sposób, że ma więcej energii, mniej odczuwa głód i staje się bardziej skupiony. Niektóre osoby twierdzą, iż yerba w swoim działaniu jest lepsza od kawy, ponieważ pobudzenie jest mniej gwałtowne i długotrwałe (głównie ze względu na metodę picia Ilex paraguariensis)

Chciałbym jednak spojrzeć na cel picia yerby z dwóch perspektyw:

• z perspektywy europejskiej
• z perspektywy mieszkańców Ameryki Południowej

Dla nas jako ludzi z Europy pijemy yerbę głównie dla właściwości fizycznych takich jak pobudzenie (dzięki kofeinie), wspomaganie w odchudzaniu, lepsze skupienie czy też chęć poczucia się jak Wojciech Cejrowski. Oczywiście Yerba to świetny napój jako alternatywa dla kawy czy herbaty, jednak nie oszukujmy się, w naszej kulturze yerba mate nadal pozostaje czymś egzotycznym i mało zrozumiałym w porównaniu do innych napojów o podobnej charakterystyce.

Inaczej sprawa wygląda dla mieszkańców np. Argentyny czy Urugwaju. Dla nich yerba mate to element ich tożsamości i nieodłączna część codzienności. Według mnie to właśnie ten element kulturowy i społeczny jest zdecydowanie ciekawszy niż jedynie właściwości fizyczne tego zioła. W Argentynie istnieje tradycja, która mówi, że podczas spotkań rodzinnych obowiązkowo trzeba napić się mate wspólnie. Nie jest również niczym dziwnym to, że nosi się ze sobą termos z ciepłą wodą oraz specjalne torebki, w których można przenosić Yerba Mate. Również podczas tradycyjnego asado nie może zabraknąć yerby. 

Rolę yerby w społeczeństwie (w tym przypadku argentyńskim) podkreśla to, że jego cena jest obecnie regulowana, co podkreśla, jak bardzo podstawowy jest to produkt dla każdego Argentyńczyka. Taka istota kulturowa bierze się oczywiście z historii gdzie gauchos pili i wspólnie integrowali się podczas picia. W końcu długie godziny wypasania bydła potrafiły bardzo zmęczyć a yerba pomagała w radzeniu sobie ze zmęczeniem, oraz co ważniejsze z odczuwaniem głodu.

Jakie są rodzaje Yerba Mate?

Yerba mate oczywiście występuje obecnie w masie różnych kombinacji smakowych: może być mocna (z większą ilością pyłu), słabsza (z większą ilością liści i patyczków), mocno dymna (suszona tradycyjnie na dymie), mniej dymna (suszoną gorącym powietrzem), z dodatkami (zioła, owoce, miód) czy czysta wersja.

Z relacji od znajomego z Argentyny, kraj pochodzenia nie ma aż tak wielkiego znaczenia dla smaku jednak warto zwracać uwagę właśnie na takie aspekty jak poziom zmielenia (im bardziej pyłowa, tym mocniejsza i trudniejsza w piciu) czy metoda suszenia (suszenie na dymie zmienia smak na bardziej intensywny). 

Opis co oznaczają dane yerba mate:

• con palo (elaborada) – z patyczkami dzięki czemu jest mniej intensywna w smaku
• sin palo (despalada) – bez patyczków, co sprawia, że jest mocniejsza, bardziej intensywna w smaku oraz zawiera więcej kofeiny. 
• saborizada – yerba mate smakowa (Uwaga! może być jedynie aromat) najczęściej skórka pomarańczowa czy cytrynowa. 
• tostada – Mate palone, ma ciemny kolor, w smaku może przypominać kawę zbożową, wyróżnia się ciekawym posmakiem. 
• compuesta – Z ziołami takimi jak mięta, rumianek. Dzięki temu mate ma być jeszcze bardziej prozdrowotna i zminimalizować ryzyko zgagi.
• para terere – Terere to mate przygotowywana na zimno taki rodzaj mate ma ułatwiać przygotowanie tego napoju m.in. przez mniejszą ilość pyłu. 
• green – Mate suszone na gorącym powietrzu, co przekłada się na łagodniejszy smak.

Obecnie można również znaleźć marki specjalnie zaprojektowane dla europejskich konsumentów np. Verde Mate, Guarani Jaguar, Mate Green. W Ameryce Południowej marki te są mało znane i ich smak jest dostosowany dla europejskiego podniebienia, dlatego mogą być one dobre na początek. Jeżeli ktoś szuka bardziej autentycznych smaków to polecam inne marki jak, chociażby CBSE czy Amanda. 

W supermarketach istnieją również yerba mate w torebkach (w Ameryce Południowej też występują) jednak właściwości pobudzające takiego naparu mogą być mizerne przez zbyt małą ilość suszu.

Jak pić herbatę paragwajską?

Już wiemy, jak są rodzaje yerby, ale jak to powinniśmy pić? Przedstawię kilka rodzajów picia yerba mate po to, aby każdy z was znalazł dla siebie najwygodniejszą formę picia tego zioła:

1. Tradycyjna metoda (jak Argentyńczycy)

Do tego potrzeba nam:

• Yerba mate
• Matero – to specjalne naczynie, z którego pije się yerba mate. Może być wykonany z wielu różnych materiałów  (z drzewa Palo Santo, aluminium, ceramiki) i być różnej objętości.
• Bombilla- Słomka z filtrem; w bardziej wypasionej wersji filtr ma okrągły kształt, co ułatwia pozbycie się fusów. 
• Woda w temperaturze 70 – 80 stopni (ni stopień więcej ni mniej)

Przygotowanie:

Wsypujemy Yerba Mate od ½ do ¾ objętości, następnie opcjonalnie możemy przykryć mate ręką i potrząsnąć kilka razy w celu pozbycia się nadmiaru pyłu. Następnie obowiązkowo trzeba przechylić mate o 45 stopni, aby powstała górka z suszu. Nalewamy troszkę wody, aby mate napęczniała i po kilku minutach wkręcamy bombillę. Teraz dopiero możemy wypić pierwsze zalanie. Tak przygotowany napój możemy zalewać kilkukrotnie, dzięki wcześniej powstałej górce mate nie będzie traciło smaku tak szybko. 

Instrukcja video: 

2. Metoda przyspieszona

Potrzebujemy:

• Yerba Mate
• Matero lub kubek 
• Bombilla 
• Gorąca woda (Nie może być bardzo gorąca)

Przygotowanie:

Sypiemy mate do mate lub kubka w ilości, która nam odpowiada (dostosowujemy w ten sposób moc naparu), wbijamy bombille, zalewamy małą ilością wody (czekamy kilka minut, aby nie zapchać pyłem naszej słomki), następnie dolewamy wody i gotowe.

Uwaga: Opcjonalnie można stworzyć kopczyk z yerba mate, aby podczas następnych zalań smak był bardziej intensywny.

Uwaga 2: Zapytałem Argentyńczyka czy kubek to coś złego podczas picia mate i jest to po prostu dla nich czymś dziwnym, bo przecież kawę pije się z kubka. 

3. Metoda na zaparzacz

Potrzebujemy:

• Yerba Mate
• Gorąca woda
• Zaparzacz np. French Press

Jeżeli ktoś zapomniał kupić Bombille, to istnieje możliwość wykorzystania zaparzacza. Wsypujemy do niego yerba mate i po prostu zalewamy gorącą wodą (nie może być wrząca!). Czekamy chwilę i gotowe! Tę metodę wykorzystywałem w pracy i się sprawdzała, ale czy jest ona zaaprobowana przez Argentyńczyków to nie wiem. 😉 

4. Na zimno (terere)

Potrzebujemy

• Yerba Mate
• Matero lub kubek
• Zimną wodę lub sok
• Opcjonalnie kostki lodu

Przygotowanie:

Do mate lub kubka (jeżeli nikt nie patrzy) wsypujemy yerba matę i zalewamy zimną wodą, lub sokiem owocowym można dodać lód. Taki napój będzie zdecydowanie słabszy niż yerba przygotowana z gorącej wody, ale za to jest świetnym rozwiązaniem na upalne, letnie dni. 

Warto pamiętać, że Ilex paraguariensis nie lubi bardzo gorącej wody i zalanie wrzątkiem sprawi, że napar nam się nie uda i będzie gorzki.

Bonus: Na Wojciecha Cejrowskiego

Osobiście nie jestem wielkim konserwatystą i nie będę wam mówił, że tylko jeden jedyny sposób picia jest poprawny, a inne są hańbą dla tego zioła. Ważne jest, aby znaleźć taki sposób, który jest dla nas najwygodniejszy i najsmaczniejszy. Przecież picie powinno sprawiać przyjemność, a nie przykry obowiązek.

Co dodać?

Jeżeli czysta yerba mate nam nie smakuje to oczywiście, można dodać takie dodatki jak cukier, stewię (jak pierwotne plemię pijące mate), miód czy słodzik. Można również bawić się, mieszając różne składniki, takie jak zioła, kawę, skórki owoców, czy herbatę. Może z takich eksperymentów odkryjecie jakieś nader smakowite połączenie? Mitem jest, że osoby z Ameryki Południowej piją jedynie czystą yerbę, dodają oni często cukier, zioła czy inne dodatki by polepszyć smak.

Jak smakuje Yerba Mate? 

Wiele osób jest zniechęconych piciem yerby, ponieważ jej smak jest dość charakterystyczny i nie każdemu może odpowiadać od pierwszego łyku. Duże znaczenie ma wybór i ilość suszu, który sypiemy. Zdecydowanie nie polecam zaczynać od bardzo dymnych i mocnych mieszanek, które według niektórych określane są jako smak popielniczki. Warto rozpocząć swoją przygodę od łagodniejszych wersji suszonych powietrzem (smak bardziej świeży i herbaciany) czy aromatyzowanych. Warto też się nie zrażać od pierwszych chwil i eksperymentować dodając cukier, zioła i inne składniki, ponieważ przecież nie wszyscy piją czarną kawę czy mocną czarną kawę bez grama cukru. Tak samo jest z yerba mate, niektórzy przyzwyczają się do jej naturalnego smaku, niektóry będą woleli pić ją z dodatkami.

Na rozluźnienie mem: 

Bezpieczeństwo picia

W tej części chciałem poruszyć kwestię bezpieczeństwa picia Yerba mate, ponieważ w mediach pojawiają się informacje, że yerba mate powoduje raka, a z drugiej strony można przeczytać, że yerba mate jest cudownym środkiem, który pomaga niemal na wszystko. Jak ze wszystkim nie można dać się zwariować i trzeba zachować zdrowy rozsądek. Obecnie nie ma jednoznacznych dowodów, że yerba mate powoduje raka, ale również, że wyleczy nas ze wszystkich chorób świata. Trzeba pamiętać, że yerba mate to mimo wszystko jedynie roślina, która może nas wspomóc, a nie cudowny środek z amazońskiej dżungli na każdy problem zdrowotny.

Osoby pijące Yerbę

Wzrastająca popularność spożycia yerba mate z Paragwaju na całym świecie sprawiła, że wiele znanych osobistości w pewien sposób przyczyniło się do jej rozpowszechnienia, prezentując na swoich platformach społecznościowych zdjęcia z tym charakterystycznym napojem. Oto kilka sławnych postaci pijących yerba mate:

• Barack Obama – były prezydent Stanów Zjednoczonych
• Stephen King – amerykański pisarz
• James Hetfield – członek zespołu Metallica
• Papież Franciszek – ale to nic dziwnego, jest Argentyńczykiem 
• Leo Messi – argentyński piłkarz; ciekawostka: Messi pije urugwajskie Canarias

Znani Polacy:

• Wojciech Cejrowski – podróżnik; w mojej opinii jeden z pierwszych popularyzatorów yerba mate na masową skalę
• Beata Pawlikowska – również podróżniczka 
• Robert i Anna Lewandowscy – najlepszy piłkarz świata też korzysta z zalet picia yerba mate
• Krzysztof Piątek – polski piłkarz 
• Marcin Banot – youtuber, który nagrywa swoje karkołomne wspinaczki na budynki.

Oczywiście nie chcę wymieniać wszystkich osób, ponieważ oczywistą rzeczą jest, że znani Argentyńczycy czy Urugwajczycy będą pili to zioło, jak my herbatę 😉 

Gra i podcast o herbacie paragwajskiej

Jeżeli ktoś chce poprowadzić swój własny sklepik, to może spróbować swoich sił w grze: Yerba Mate Tycoon (dostępna za darmo na Androida oraz odpłatnie na STEAM)

Polecamy wam obejrzeć odcinek podcastu “Dział Zagraniczny”,który również porusza ten temat: